Położenie i obszar

Gmina Wąsosz położona jest na północy Dolnego Śląska na granicy z województwem wielkopolskim.

Sąsiaduje ona z wielkopolskimi gminami Bojanowo i Rawicz oraz z dolnośląskimi: Góra, Jemielno, Wińsko i Żmigród. Gmina Wąsosz wspólnie z gminami: Góra, Jemielno i Niechlów należy administracyjnie do powiatu górowskiego. Spośród najbliższych dla Wąsosza większych ośrodków miejskich wymienić należy Rawicz, Górę, Wołów, Leszno, Lubin i położoną około 80 km stolicę Dolnego Śląska - Wrocław.

Pod względem podziałów geograficznych na terenie gminy spotykają się cztery mezoregiony (wg Kondrackiego): Północny zachód : Pradolina Głogowska, Północny wschód : Wysoczyzna Leszczyńska, Południowy zachód : Wzgórza Trzebnickie, Południowy wschód : Kotlina Żmigrodzka

Obszar gminy przecina szeroka dolina Baryczy: jej dopływów Orli i Łachy. Dno doliny położone jest na wysokości ok. 85 m n.p.m. Najwyżej położone tereny to wysoczyzny otaczające dolinę, z zespołem wzgórz morenowych (100-130 m n.p.m.). Najwyżej położony punkt znajduje się na południowy zachód od wsi Rudna Mała (157 m n.p.m.)

Samo miasto Wąsosz położone jest w widłach rzeki Baryczy i Orli. Jego historyczna zabudowa rozciąga się na przestrzeni ok. 450 m, pomiędzy obiema rzekami. Dalszy powojenny rozwój miasta nastąpił na północ od historycznego centrum, po drugiej stronie rzeki Orli.
 
W granicach administracyjnych Wąsosza spotykają się dwie jednostki morfologiczne : Dolina Baryczy (obszar teras nadzalewowych i terasy zalewowej, niskiej) oraz Wysoczyzna z zespołem wzgórz morenowych. Taka lokalizacja miasta wiąże się z licznymi ograniczeniami w jego rozwoju, wynikającymi z warunków przyrodniczych : rzeźby terenu, warunków gruntowych, warunków wodnych, glebowych, klimatycznych.
 
Nazwa miasta posiada swoje korzenie w staropolskim wyrazie "wąsosze", oznaczającym miejsce schodzenia, łączenia się; w tym przypadku są to dwie zbiegające się rzeki: Barycz i Orla.