Panorama Wąsosz

 Dzieje Wąsosza są tak samo skomplikowane, burzliwe oraz pełne dramatycznych momentów, jak i historia całego Dolnego Śląska.

Począwszy od pierwszych wzmianek w średniowiecznych dokumentach aż po współczesne nam czasy, karty historii tego urokliwego miasteczka zapełniają się informacjami o kolejnych klęskach żywiołowych, zniszczeniach wojennych, czy też zmianach przynależności administracyjnej.

W bulli papieża Hadriana IV wydanej w 1155 r. występuje wzmianka o grodzie kasztelańskim - Sądowel, stanowiącym ośrodek administracyjny dla pobliskich miejscowości, w tym dla Góry. Wcześniej tę samą funkcję pełnił zapomniany gród Sezesko. Czas powstania Wąsosza jest prawie tożsamy z Górą, drugim miastem na obszarze kasztelanii sądowelskiej. Lokacja obydwu miast dokonana została przez księcia Henryka III Głogowskiego, gdyż obie miejscowości znajdowały się na terytorium księstwa głogowskiego. Czas powstawania miast jest także równoległy do podupadania na znaczeniu grodu Sądowel.

W 1310 r. książę Henryk wydał w Głogowie dokument, który sprecyzował terytorium okręgu miejskiego, wraz z własnym targiem i sądem w Górze. W ten sposób po raz pierwszy w miarę precyzyjny sposób wyznaczono granicę powiatu górowskiego, czyli jak to wówczas określano - dystryktu górowskiego.

W stosunku do Wąsosza, który stał się ośrodkiem dystryktu wąsoskiego, książę wystosował odpowiedni dokument w 1312 roku. Na XIV wiek datuje się budowę zamku książęcego ulokowanego u brodu rzeki Orli w widłach Baryczy. Zamek wybudowany przez książąt oleśnicko - głogowskich na północny wschód od miasta, był bezskutecznie oblegany w roku 1432 przez husytów.

Burzliwy okres wojen husyckich nie ominął również okolic Wąsosza, które w latach 1432 - 1435 uległy zniszczeniu, a samo miasto spalono i zrabowano. W roku 1520 zamek książęcy przeszedł na własność biskupa wrocławskiego Jana Turzo, a następnie książąt legnickich. Budowla została zniszczona najprawdopodobniej w czasie wojny trzydziestoletniej, a na jej miejscu postawiono barokową rezydencję.

Stosunki własnościowe na terenie dystryktu wąsoskiego przez najbliższe dziesięciolecia były skomplikowane i zagmatwane. Wąsosz wraz z Ryczeniem w 1525 r. został zakupiony przez księcia legnicko-brzeskiego Fryderyka II, powiększając jednocześnie teren księstwa wołowskiego. W rękach tej gałęzi Piastów księstwo wołowskie pozostawało do 1675 r., kiedy po śmierci ostatniego jej przedstawiciela, księstwo przeszło w ręce Habsburgów. Był to okres rozkwitu gospodarczego tych ziem, czego dowodem może być fakt, iż Wąsosz otrzymał w 1622 r. przywilej bicia własnej monety.

Sytuacja Wąsosza zmieniła się kolejny raz z wybuchem wojny prusko-austriackiej w 1740 r. W jej wyniku cały region śląski znalazł się w granicach państwa pruskiego. Król Fryderyk II Hohenzollern w drodze reformy administracyjnej utworzył we Wrocławiu i w Głogowie tzw. kamery wojenno-dominialne jako główne ośrodki władzy administracyjnej Śląska. Wąsosz wraz z okolicznymi ziemiami wszedł jednocześnie do utworzonego powiatu wołowskiego.

Na początku XIX w. władze pruskie przeprowadziły dalsze zmiany administracyjne. W 1809 r. kamerę wojenno-dominialną przeniesiono z Głogowa do Legnicy. Po zwycięstwie nad Napoleonem kamery zamieniono na rejencje, wówczas m.in. zmieniono granice rejencji legnickiej i wrocławskiej. Pociągnęło to za sobą także znaczne zmiany w kształcie granicy powiatu wołowskiego, któremu odebrano na północy 50 miejscowości na rzecz pow. górowskiego. W 1818 r. utworzono powiat górowski wraz z Wąsoszem i Ryczeniem.

W okresie rządów niemieckich Wąsosz, obok Góry i Czerniny, był gminą miejską powiatu górowskiego, który zawierał także i 24 gminy wiejskie. Tworząca się na nowo administracja polska pozostawiła taką samą ilość gmin miejskich, natomiast zmniejszono do 11 liczbę gmin wiejskich.

W dniu 1 lutego 1946 r. wraz ze zmianą podziału administracyjnego Polski Wąsosz, tracąc prawa miejskie, został przemianowany na gminę wiejską. Następną zmianę dokonano w 1954 r., kiedy to na terenie powiatu górowskiego utworzono 17 gromad, pośród których jedną z siedzib zlokalizowano w Wąsoszu. Reforma administracyjna z roku 1973 r. przywróciła gminom status podstawowych jednostek podziału administracyjnego, na których czele stanęli naczelnicy. Jedną z 5 gmin powiatu górowskiego utworzono w Wąsoszu.

W 1975 r. likwidacja powiatów i 17 dużych województw doprowadziła do utworzenia 49 małych województw. Wąsosz wraz z przynależnym terenem przydzielono do powiatu górowskiego, który został wcielony do województwa leszczyńskiego. W związku z likwidacją gminy Czernina, w 1976 Sułów Wielki został dołączony do gminy Bojanowo. Niezadowoleni mieszkańcy Sułowa Wielkiego wywalczyli wejście w skład gminy Wąsosz od 1 lipca 1981 r. Natomiast wieloletnie zabiegi o odzyskanie praw miejskich Wąsosza, przyniosły pozytywny skutek w 1984 r. Wprowadzenie trójstopniowego podziału administracyjnego Polski w 1998, przywracające jednocześnie poziom powiatu, ulokowało Wąsosz w powiecie górowskim wchodzącym w skład województwa dolnośląskiego.


Kronika Wąsosza (tłumaczenie kroniki niemieckiej rodziny Sabath) <Pobierz>